تاریخ دقیق شهادت حضرت زهرا (س)
2024/12/02پاسخ اجمالی:
درباره روز شهادت حضرت زهرا(س) در میان کتاب های تاریخی چند نظر وجود دارد. بعضی از مورخین این زمان را چهل روز و کسانی این مدت را شش ماه بعد از وفات پیامبر (ص) ذکر کرده اند. همچنین در روایاتی که از ائمه (ع) به ما رسیده است دو تاریخ ذکر شده است که بسیاری از علماء شیعه تاریخ ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر را معتبر تر می دانند.
پاسخ تفصیلی:
در مورد تعداد روزهایی که حضرت صدیقه طاهره (س) پس از رحلت پدر بزرگوارشان در قید حیات بوده اند در میان کتاب های حدیثی و تاریخی چند نظر وجود دارد. بعضی از این زمان را چهل روز و کسانی این مدت را شش ماه ذکر کرده اند.[۱]
مرحوم ابوالفرج اصفهانی در کتاب مقاتل الطالبین می گوید: مدت زمان حیات فاطمه زهرا (س) بعد از وفات پیامبر (ص) مورد اختلاف قرار گرفته است، به طوری که کمترین زمان ذکر شده در این رابطه ۴۰ روز و بیشترین زمان شش ماه می باشد، اما آنچه نزد ما مسلم و مورد قبول است روایات رسیده از ائمه (ع) است. امام باقر (ع) می فرماید: به درستی که زمان رحلت صدیقه کبری (س) سه ماه بعد از رحلت پیامبر مکرم اسلام (ص) بود.[۲]
همچنین مرحوم طبرسی می گوید: حضرت صدیقه طاهره(ع) در ماه جمادی الاخر سال یازده هجری از دنیا رفتند. و مدت زمان حیات فاطمه زهرا(س) پس از پیامبر(ص) ۹۵ روز بود.[۳]
و مرحوم طبری شیعی در کتاب دلایل الامامه به سلسله اسناد خود روایاتی از حضرت امام صادق(ع) نقل می کند که حضرت می فرماید: «فاطمۀ زهرا(س) در ماه جمادی الاخر روز سه شنبه، سه روز از ماه گذشته در سال یازده هجری از دنیا رفتند».[۴]
این دو روایت مبنای نظر اکثر علمای شیعه من جمله سید ابن طاووس(ره) در کتاب شریف اقبال می باشد.[۵]
اما دسته دیگری از روایات صحیحه هم این مدت را ۷۵ روز ذکر کرده اند از جمله این روایات، روایت مرحوم کلینی از امام صادق (ع) است که حضرت می فرماید: «به درستی که توقف فاطمه (ع) در این دنیا پس از پدر گرامیش ۷۵ روز بود.»[۶]
این دسته از روایات هم مبنای نظر برخی از علمای شیعه از جمله مرحوم کلینی گردیده. البته ممکن است دلیل اختلاف در این دو دسته از روایات صحیحه رایج نبودن نقطه گذاری بر کلمات در زمان صدور روایات باشد. توجه به شباهت «خمسه و سبعون» با «خمسه تسعون» موید این معنا است.
اکثر بزرگان سوم جمادی ثانی( ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر (ٌص) )را معتبرتر می دانند.
پی نوشت:
[۱].مجلسی،محمد باقر، بحارالأنوار ج۴۳ ص ۱۸۹ حدیث ۱۹- کشف الغمه] وَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ الذُّرِّیَّهِ الطَّاهِرَهِ لِلدُّولَابِیِّ فِی وَفَاتِهَا ع مَا نَقَلَهُ مِنْ رِجَالِهِ قَالَ لَبِثَتْ فَاطِمَهُ بَعْدَ النَّبِیِّ ص ثَلَاثَهَ أَشْهُرٍ وَ قَالَ ابْنُ شِهَابٍ سِتَّهَ أَشْهُرٍ وَ قَالَ الزُّهْرِیُّ سِتَّهَ أَشْهُرٍ وَ مِثْلُهُ عَنْ عَائِشَهَ وَ مِثْلُهُ عَنْ عُرْوَهَ بْنِ الزُّبَیْرِ وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع خَمْساً وَ تِسْعِینَ لَیْلَهً فِی سَنَهِ إِحْدَی عَشْرَهَ وَ قَالَ ابْنُ قُتَیْبَهَ فِی مَعَارِفِهِ مِائَهَ یَوْمٍ وَ قِیلَ مَاتَتْ فِی سَنَهِ إِحْدَی عَشْرَهَ لَیْلَهَ الثَّلَاثَاءِ لِثَلَاثِ لَیَالٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هِیَ بِنْتُ تِسْعٍ وَ عِشْرِینَ سَنَهً أَوْ نَحْوِهَا
[۲]. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، تحقیق: صقر، سید احمد، ص ۵۹ و ۶۰، دار المعرفه، بیروت، بی تا.
[۳]. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۳۰۰، مؤسسه آل البیت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
[۴]. طبری، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامه، ص ۷۹، بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
[۵]. ابن طاووس، علی بن موسی، الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فی السنه، محقق و مصحح: قیومی اصفهانی، جواد، ج ۳، ص ۱۶۰ و ۱۶۱، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
[۶] الکافی ج ۱ ص ۴۵۸ باب مولد الزَّهْرَاءِ فَاطِمَهَ ع، حدیث ۱- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَهَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ فَاطِمَهَ ع مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص خَمْسَهً وَ سَبْعِینَ یَوْماً.
