روز عرفه
2020/07/29روز عَرَفَه، ۹ ذی‌الحجه، یک روز پیش از عید قربان است. بنابر فقه شیعه، حج‌گزاران باید از ظهر تا غروب شرعی این روز را در عرفات وقوف کنند. عرفه نزد مسلمانان از روزهای پرفضیلت سال محسوب می‌گردد و در منابع روایی اعمالی برای آن برشمرده‌اند که بافضیلت‌ترین آنها دعا و استغفار است. زیارت امام حسین(ع) و خواندن دعای عرفه نیز در این روز بسیار سفارش شده است..
وجه نام‌گذاری
«عَرَفَه» کلمه‌ای عربی از ماده «ع ر ف» است. این ماده به معنای ادراک، فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است.[۱] نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که باید در این تاریخ در آن وقوف کرد) گرفته شده و گفته‌اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده‌اند که زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است.[۲]
آثار کهن مکه‌شناسی، مانند اخبار مکه،[۳] برای اشاره به سرزمین عرفات از کلمه «عرفه» نیز استفاده کرده‌اند. سخاوی تاریخ‌نگار قرن دهم قمری اهل مکه معتقد است که کلمه عرفات مانند «قصبات» (یعنی جمع) است و به هر نقطه‌از آن منطقه، «عرفه» گویند و نام کل منطقه، «عرفات» است.[۴]
اهمیت و فضیلت
روز عرفه روز آغاز مناسک حج است. حج گزاران در این روز در صحرای عرفات گرد هم می‌آیند و ضمن دعا و استغفار، از توفیق در ادای فریضه مهم حج شکرگزاری می‌کنند. نظر به اهمیت این روز، ادعیه و مناجاتی ویژه آن از معصومین و بزرگان دینی نقل شده است. در برخی منابع، دعایی از پیامبر(ص) برای این روز نقل شده است.[۵] از جمله مشهورترین این ادعیه، دعای عرفه امام حسین(ع) است که بسیاری از شیعیان هر ساله در نقاط مختلف دنیا، به قرائت آن در این روز اهتمام جدی دارند. از دعاهای مشهور دیگر برای این روز، دعای عرفه امام سجاد(ع) نقل شده است.[۶]
روایات بسیاری روز عرفه را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا[۷] معرفی کرده‌اند.[۸] همچنین امامان شیعه احترامی خاص برای این روز قائل بوده و مردم را به بزرگداشت این روز فرا می‌خوانده‌اند و سائلان را به هیچ روی، دست خالی رد نمی‌کرده‌اند.[۹]
احکام فقهی
در فقه شیعه واجب است حج‌گزار از ظهر روز عرفات (۹ ذی‌الحجه) تا مغرب در عرفات وقوف کند؛ یعنی فرد حج‌گزار باید در صحرای عرفات بماند و از آنجا خارج نشود. این وقوف از ارکان حج است، بدین معنا که چنانچه حج‌گزار به عرفات نرود و دست‌کم مقداری هرچند کوتاه در آنجا نماند، حجش باطل خواهد بود.[۱۰]
مذاهب اهل سنت، در وقت وقوف روز عرفه اختلاف دارند:
از غروب شب دهم تا سحرگاه روز عید؛
از سحرگاه روز نهم تا سحرگاه روز عید؛
از ظهر شرعی روز ۹ ذی‌الحجه تا فجر روز دهم.[۱۱]
مستحبات روز عرفه
برای روز عرفه اعمال مستحبی در روایات برشمرده شده که برخی از آنها عبارتند از:
بنابر روایات، دعا و استغفار با فضیلت‌ترین عمل روز عرفه است[۱۲] و در میان ادعیه،دعای عرفه امام حسین(ع)، بسیار توصیه شده است.
غسل.[۱۳]
زیارت امام حسین(ع).[۱۴]
بیتوته در منا به این معنا که حج‌گزار شب عرفه را تا طلوع فجر در مِنا بماند.[۱۵]
صدقه.[۱۶]
روزه.[۱۷]
- راغب اصفهانی، مفردات، ص۵۶۰.
- قریشی، التحقیق لکلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۲۰.
- نوشته فاکهی (قرن ۲ قمری)
- سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۲۵.
- صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۴۲ و ۵۴۳.
- صحیفه سجادیه، دعای ۴۷، ص۲۱۰.
- صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۱.
- برای نمونه نک: کلینی، الکافی ج : ۴ ص : ۱۴۶ و ۵۴۱.
- برای نمونه نک: صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۱.
- نک: موسوی شاهرودی، جامع الفتاوی مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۷۳ و ۱۷۴.
- نک: حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص ۲۳۷ و ۲۳۸؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج ۱، ص۲۷۸.
- نک: عاملی،وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۵۵۹ و۵۶۰.
- صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۷۷.
- کلینی، الکافی،ج ۴، ص ۵۸۰؛ عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۴۵۹؛ قمی، عباس؛ مفاتیح الجنان، ص ۴۵۱
- صدوق، معانی الاخبار، ص۲۹۶.
- صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۱۱۳.
- صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۱۱۳.
